Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman), okul öncesi eğitim kurumlarında okul aile birliklerinin veya idarenin, 4 yaş grubu öğrenciler için yaptığı öğretmen yardımcısı istihdamlarını gayrı yasal buldu.
Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı’nın bu gayrı yasallığa göz yummasının kesinlikle kabul edilemeyeceğini vurgulayan Ombudsman, bakanlığın bunu önlemesi ve yasada öngörülen 100 öğretmen yardımcısı kadrosunu yasal yollarla doldurarak okula gitmeyen 4 yaş grubu çağ nüfusunun yüzde 44’üne eşitlik ilkesine uygun öğrenim ve eğitim hakkı tanıması gerektiğini kaydetti.
Ombudsman, öğretmen yardımcılarının yokluğunda eğitimin zorlaşacağı okullara yasada öngörülen şeklide Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı ve Kamu Hizmeti Komisyonu tarafından ivedilikle öğretmen yardımcıları istihdam edilmesi ve yasal mevzuat yerine getirilene kadar yeni oluşumlara fırsat verilmemesi gerekliliğine işaret etti.
Ombudsman, aksi halde, Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı’nın okullardaki denetimini iyice kaybetme noktasına geleceği uyarısında da bulundu.
Elcil’in şikayeti
Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Emine Dizdarlı, KTÖS Genel Sekreteri Şener Elcil’in sendika adına yaptığı ve Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı’nın okul öncesi eğitim için okul ve sınıflara yasadışı olarak öğretmen yardımcıları istihdam edilmesine ve eğitimde eşitlik ilkesine aykırı olarak eşit öğrenim hakkının ihlal edilmesine göz yumduğu iddiasıyla ilgili araştırmasını tamamlayarak raporunu yayımladı.
Başvuruyu inceleyen ve yürürlükteki Milli Eğitim, Öğretmenler, Kamu Görevlileri Yasalarına ve Okul Aile Birliği ve Federasyonlar Tüzüğü’ne göre durumu yorumlayan Ombudsman Dizdarlı, Öğretmenler Yasası uyarınca okul öncesi eğitim kurumlarına veya bu yaş grubuna ait sınıfları içeren eğitim kurumlarına Öğretmen Yardımcısı olarak atanacak kişilerde aranacak nitelikleri, görev ve sorumluklarını düzenlediğine işaret etti ve raporunda bu konulara da yer verdi.
Okul öncesi eğitim kurumlarında her okulda bir öğretmen yardımcısı görevlendirmenin esas olduğunu ancak olanaklar ölçüsünde öncelikle 4 yaş grubuna en az 16’şar öğrencisi bulunan en çok iki şubeye bir öğretmen yardımcısı verilecek şekilde düzenleme yapılması gerektiğini bildiren Dizdarlı, Okul Aile Birlikleri ve Federasyonları Tüzüğü’ndeki düzenlemelere de değindi.
“Öğretmen veya öğretmen yardımcısı istihdamı okul aile birliklerinin görevleri arasında yok”
Dizdarlı, okul aile birliği yönetim kurullarının görevleri arasında öğretmen ve/veya öğretmen yardımcısı istihdam etmenin bulunmadığını vurgulayarak “Yaptığımız soruşturma neticesinde İlköğretim Dairesi’ne bağlı okullarda Öğretmen Yardımcılarının Okul Aile Birlikleri ve/veya Okul İdareleri tarafından istihdam edildikleri anlaşılmıştır” ifadelerine yer verdi.
“Bakanlık göz yummakla yasaya aykırı hareket ediyor”
4 yaş grubu öğrenciler için öğretmen yardımcıları ihtiyacına vurgu yapan Ombudsman Dizdarlı, raporunda şöyle devam etti:
“Özellikle 4 yaş grubu öğrenci kabul eden okullarda, çocukların öz bakımı ile yakından ilgilenen Öğretmen Yardımcıları olmadan eğitimin yapılmasının imkansız olduğu ve/veya imkansız hale gelebileceği aşikardır. KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı, Öğretmen Yardımcılarının Okul Aile Birlikleri ve/veya Okul İdaresi tarafından istihdam edilmesine göz yummakla ve/veya izin vermekle Okul Aile Birliği ve Federasyonlar Tüzüğü’nün Okul Aile Birlikleri Yönetim Kurulları’nın görevini düzenleyen 13’üncü maddesine, Okul Aile Birlikleri’nin kuruluş amacını düzenleyen 17/1986 sayılı Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Milli Eğitim Yasası’nın 51’inci maddesinin 1’inci fıkrasının A bendine ve 25/1985 sayılı Öğretmenler Yasası’nın 22’nci maddesine aykırı hareket etmektedir.”
Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Emine Dizdarlı, bazı okul aile birliklerinin İlköğretim Dairesi’nin adını kullanarak okulların kendi inisiyatifleri doğrultusunda sözleşmeler hazırlayarak Öğretmen Yardımcısı ihtiyaçları için münhal ilan ettikleri ve kendilerini Kamu Hizmeti Komisyonu’nun yerine koyduklarını tespit ettiklerini kaydetti.
Bu durumun, Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı tarafından görmezden gelindiğini bildiren Ombudsman Dizdarlı, gazetelerde ilanlar yayımlanmasına rağmen, bakanlığın öğretmen istihdamında dikkat edilmesi gereken hususları içeren bir de genelge yayımlayarak tüm okullara dağıttığının saptandığını açıkladı.
“Bu şekilde ne yazık ki, ilgili Bakanlık yapılan yasadışılığı desteklemiştir” ifadelerine yer veren Dizdarlı, bakanlığın 2014’te Lefkoşa Vakıf Anaokulu’nda öğretmen yardımcılarının istihdamına ilişkin olumsuz görüş bildirmesine rağmen bugün hâlâ 4 yaş çağ grubuna eğitim veren okullarda öğretmen yardımcılarının gayrı yasal bir şekilde istihdam edilmesine müsaade ettiğini belirtti.
Ombudsman raporunda “Okulların kendi öğretmen yardımcılarını istihdam etme yolunu seçmesi ve KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı’nın bu gayrı yasallığa göz yumması neticesinde okul aile birliklerini ve/veya okul idarelerini öğretmen yardımcılarının işvereni konumuna getirmektedir. Bu yolla okul aile birlikleri okulların içişlerine karışma hakkını elde ettiği, okul idaresinin de öğretmen yardımcılarını kontrol altında tutmaya çalıştığı izlenimi edinilmiştir” ifadelerine yer verildi.
4 yaş grubuyla ilgili 2015-16 dönemine ait rakamlara da yer verilen raporda özel okullarda bir şubede ortalama 13 öğrenci mevcutken, kamu okullarında bu rakamın 17 kişi olduğu, özel okullarda 9 öğrenci için 1 öğretmen görev yaparken kamu okullarında 18 öğrenci için 1 öğretmen görev yaptığı; velilerin de hizmet ve/veya kalite farkından dolayı özel okullara yöneldiği, bunun da eğitimde fırsat eşitsizliği doğurduğu anlatıldı. Raporda, 2011 nüfus sayımı verilerine göre 4 yaş nüfusunun 3926 olarak belirlendiği, bu durumda yüzde 44’ünün okula gitmediği ve eğitim-öğretim fırsatlarından yararlanmadığının görüldüğü belirtildi.
Ombudsman raporunda, okul idareleri tarafından, 4 yaş grubuna öğretmen yardımcısı istihdam edilmemesi nedeniyle bu okulların eğitim veremeyecek duruma geldikleri, bakanlığın mevzuata uygun istihdam yapmaması ve/veya bu konuda herhangi bir adım atılmaması neticesinde okul aile birliklerinin ve/veya okul idarelerinin bu istihdamları yapmak zorunda kaldığının ifade edildiği bilgisi de yer aldı.
İstihdam yapılan okullarda öğretmen yardımcısı maaşlarının ödenebilmesi için yaşanan zorluklara işaret edilen Ombudsman raporunda, bağış adı altında öğrencilerden aidat toplandığı ve Anayasal bir hak olan ücretsiz eğitim hakkının ihlal edilmesine neden olunduğu kaydedildi.
Raporda, “Kendi bütçesini yaratan okullar, denetim dışı kazanç elde etmekte, elde ettikleri kazancı diledikleri gibi kullanmakta ve özerkliklerini ilan etmektedirler. Okula gelir sağlamak adına okul aile birlikleri ve/veya okul idareleri, Anayasa’ya aykırı olarak okul ücreti almakta, yaş grubu dışında öğrenci kayıt etme gibi yasal olmayan işlemlere imza atmaktadırlar” denildi.
Bakanlığa eleştiri
Ombudsman raporunda, Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı’nın, Öğretmen Yardımcısı istihdam etmek ve maaşını ödeyebilmek için okulları kendi paralarını kazanma yoluna sevk ettiği ve bu sebeple mevzuata aykırı işlemler yapılmasına göz yumduğu, ayrıca okullara kaynak sağlayamadığından denetim mekanizmasını düzgün çalıştıramadığı belirtildi.
“38 okulda 65 öğretmen yardımcısı asgari ücretin altında çalıştırılıyor”
Yapılan araştırmada 38 okuldaki 65öğretmen yardımcısının asgari ücretin altında çalıştırıldığının tespit edildiği ve bunun yasa dışı olduğu Ombudsman raporundaki bilgiler arasında…
“KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı ve/veya okul aile birlikleri ve/veya okul idareleri ücrette adalet sağlanması ilkesini düzenleyen KKTC Anayasası’nın 52’nci maddesine de aykırı hareket etmektedirler” denilen raporun sonunda şu değerlendirmeye yer verildi:
“Bakanlığın bu gayrı yasallığa göz yumması kesinlikle kabul edilemez”
“Sonuç olarak, KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı ve Bakanlığa bağlı Daire’nin Öğretmen Yardımcılarının istihdamı konusuna hassasiyetle yaklaşması, yapılan gayrı yasallığa göz yummayıp gerekli tedbirleri alması, öğretmen yardımcılarının yokluğunda eğitimin zorlaşacağı okullara yasada öngörülen şeklide Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı ve Kamu Hizmeti Komisyonu tarafından ivedilikle öğretmen yardımcıları istihdam edilmesi ve yasal mevzuat yerine getirilene kadar yeni oluşumlara fırsat verilmemesi gerekmektedir. Aksi halde, Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı okullardaki denetimini iyice kaybetme noktasına gelecektir.
Okul aile birliği ve/veya okul idaresinin öğretmen yardımcılarının istihdamını gerçekleştirmesi 25/1985 sayılı Öğretmenler Yasası’na aykırı olup Bakanlığın da bu gayrı yasallığa göz yumması kesinlikle kabul edilemez. Bu çerçevede KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı’nın ivedilikle bu tür istihdamları engellemesi ve 25/1985 sayılı Öğretmenler Yasası’na uygun öğretmen yardımcıları istihdam edilmesi hususunda sorumluluğunu yerine getirerek gayrı yasallığa son vermesi ve yasal mevzuat yerine getirilene kadar yeni istihdamların yapılmasını engelleyecek girişimlerde bulunması gerekmektedir. KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı’nın 25/1985 sayılı Öğretmenler Yasası’nda öngörülen 100 öğretmen yardımcısı kadrosunu yasal yollarla doldurarak halen okul öncesi eğitim almayan 4 yaş çağ nüfusunun %44’üne eşitlik ilkesine uygun olarak öğrenim ve eğitim hakkı tanıması gerekmektedir.”